«Φάος-Σελήνη-Φέγγαρος» Μ.Γρυπάρη Ποίηση Εκδόσεις Μελάνι 2012 σελ.48
«Τι χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο δύσκολους καιρούς;», ρωτούσε ο φιλέλληνας γερμανός ποιητής Φρίντριχ Χέλντερλιν.
Η Ποίηση έχει τη δύναμη να οργανώνει τα αισθήματα , να παρηγορεί και να μαλακώνει τη ψυχή για να μείνει όρθια, κάτι που σήμερα το έχουμε ανάγκη.
Ρόλος του ποιητή είναι να προσπαθεί να φωτίσει τα μυστήρια του κόσμου και των συναισθημάτων.
Η ποιήτρια Μέλπω Γρυπάρη δεν έγραψε στίχους αλλά μελωδίες με λέξεις. Φωτίζει και υπογραμμίζει τα συναισθήματα, τα τοπία της ψυχής, οροθετεί τα πρόσωπα , τα τοπία και τις αγαπημένες πόλεις της.
Ανατέμνει φιλόστοργα τη μνήμη. Αγγίζει τα χρυσά ερείπια μέσα μας, τους νάρδους και κρόκους μέσα μας, τα σύνορα εντός μας, τα βαθύτερα στρώματα της ψυχής , σκαλίζει τις σκοτεινές της πλευρές , αλλά συγχρόνως διευκολύνει την ανάτασή της. Η ποίησή της γίνεται φάρμακο ψυχής , επουλωτική γάζα των πληγών του κόσμου.
Η ποιήτρια Μέλπω Γρυπάρη διδάσκει, γαληνεύει, καθηλώνει, ταράζει, ανατρέπει, παρατηρεί , ψηλαφεί, καταγράφει, ταξινομεί, αισθάνεται, στοχάζεται, θυμάται .Έχει σαν στόχο τη μέθεξη.
Ένα ανηλεές παιχνίδι φωτός σκιάς , αλλά ανεστραμμένο , αφού συχνά η σκιά φωτίζει , και κάποτε το φως συσκοτίζει…
Ο στοχαστικός αναγνώστης καλείται να ανασυνθέσει, καθώς πολλά υπονοούνται και αρκετά αόρατα νοτίζουν του στίχους.
Αναζητεί τους προγόνους της, το γένος της, τις ρίζες της, το αίμα της, την αλλοτινή φύση, τον κήπο , εκεί όπου ο άνθρωπος συμβίωνε με τη θεότητα , όταν η γη δεν είχε οργωθεί και καμιά πόλη δεν είχε οχυρωθεί. Αγναντεύει το τοπίο , επιστρέφει στην Ευδαίμονα Αρκαδία της. Ο γενέθλιος τόπος διατηρεί αναλλοίωτη τη γοητεία ,που ενσωματώνεται στον άνθρωπο με τη γέννησή του. Αυτήν που αίρει στους ώμους του αγόγγυστα, όπου βρεθεί αργότερα στον κόσμο. Κι όταν ο μισεμός γίνει αφόρητα φορτικός , επιστρέφει σε εκείνον τον τόπο , στην Αρκαδία του.
Απόηχος του Εμφυλίου , «πείνα και δίψα», «το κρίμα κι η αποπληρωμή», «ωδή μαζί και οδύνη», μιλιά, λύπη , στεναγμός, επικλήσεις , μετάνοια, τύψη, μοναξιά, μυρωδιές, «γράμματα και το νόημα του δρόμου», έρωτες, επιθυμίες, ενοχές ,προδοσίες, περιπλανήσεις, ταξίδια, ωραία ναυάγια, σύνορα (πραγματικά και φανταστικά), «ο θανατάς και η Ανάσταση», «τα σχέδια και τα όνειρα», καθρέφτες, φρυκτωρίες, ημερολόγια και μοιρολόγια, νανουρίσματα, ο «τρελός» Υμηττός, το παλτό κουφέτο, η απειλή του λύκου και οι Κοκκινοσκουφίτσες, η χλωρίδα και η πανίδα, συμπόνια, συγχώρεση, οι εξουσίες, οι επιστροφές, η κοιλάδα των ναών και οι αρχαίες κολόνες, «το λυκαυγές του μαχαιριού», η πρώτη μας δασκάλα, «ο άλφα από το αστέρι του βορρά και ωμέγα από τα θαύματα», «η γιαλούσα λάμια μέγαιρα », «η ταραχή και τα φαντάσματα», οι άνθρωποι που στοίχειωσαν τις ζωές. Μια αρμαθιά «κλειδιά» για τα δωμάτια όπου κατοικούν η ιστορία της ποιήτριας και οι ιστορίες μας.
Οι αυτοβιογραφικές αναμνήσεις της ποιήτριας θαρρείς και εξοβελίζουν τον χώρο και ασχολούνται περισσότερο με τον χρόνο. Η μνήμη της δίνει το έναυσμα.
Πολλαπλή ανάμνηση που ενσταλάζεται μέσα στα ποιήματά της και λειτουργεί σαν μνήμη μέσα στη μνήμη.
Ανεξιχνίαστες αποχρώσεις του μακρινού παρελθόντος και ένα μέλλον που για να το εξευμενίσουμε, εγγράφουμε πάνω του πόθους και ρεμβασμούς.
Μια παιδική μνήμη ενός κόσμου ανοιχτού, αισθησιακού, συντροφικού, γεμάτου αγγίγματα και υποσχέσεις αιώνιας αγάπης.
Μνήμες καλά φυλαγμένες, μνήμες ακριβές, μνήμες φορτωμένες από τη χαρμολύπη των ημερών που τις γέννησαν και έρχονται στο παρόν. Μνήμες του γενέθλιου χώρου και χρόνου. Μνήμες από τη φθορά του σώματος και της ψυχής κι από την άγρια μοναξιά του κόσμου. Μνήμες από τη δυνατότητά μας να ξενοδοχούμε τους πεθαμένους μας μέσω της μνήμης. Μνήμες και προσωπικές ενοχές.
Ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει τις δικές του αγαπημένες μνήμες , οι οποίες έμειναν αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου και συνιστούν μέρος της ύπαρξής του.
Γράψιμο κομψό , συχνά υπαινικτικό , με αιφνίδιες μεταπτώσεις, με κινήσεις εν ακινησία .
Ποιήματα εμπνευσμένα από τη ζωή μας και τις αβαρίες της. Πικρές σκέψεις, λέξεις ευθύβολες ως προς τον στόχο τους, μικρές ανάσες στοχασμού. Αραιά και που κάποια σινιάλα μέσα στην απέραντη άγρια θάλασσα των καιρών. Κάποιοι ναυαγοί, κάποιοι ερημίτες στα ξερονήσια τους και κάποιοι Δον Κιχώτες που μάχονται με φανταστικά κύματα….
Τα ποιήματα της Μέλπω Γρυπάρη είναι,
ένας ύμνος για τη δύστροπη γη,
ένας ύμνος στο χθόνιο τον Φέγγαρο,
ένα ύμνος στη νύχτα που τα όνειρα τραβά από το πηγάδι,
ένας ύμνος στα κροκόπεπλα τα όνειρα ,
ένας ύμνος στη γενναιότητα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας που ξεπερνά το φόβο, τη φτώχεια, την πείνα, το αίμα και την προδοσία….
ένας ύμνος στον χρόνο και την αιωνιότητα,
ένας ύμνος στο χθες και το πάντοτε,
ένας ύμνος σε παλιούς καιρούς και δρόμους ξεχασμένους,
ένας ύμνος σε αυτούς που δε διστάζουν ή αντέχουν να επιστρέφουν στο παρελθόν και στα λάθη τους με κατανόηση και χωρίς τύψεις,
ένας ύμνος σε ό,τι αγαπήσαμε και δεν κακοφόρμισε και δεν χάθηκε και έγινε φάρμακο να μας γιατρεύει και νερό να μας ξεδιψάει ….
Το βιβλίο «Φάος-Σελήνη-Φέγγαρος» μιλάει για τους ανθρώπους
που περιμένουν με έκσταση να συναντήσουν το παρελθόν τους,
που βγάζουν δύσκολα τα κρυμμένα μέσα τους,
που κρατάνε τα όμορφα που ζήσανε και συγχωρούνε…..
που έχουν πέτρινη μπουκιά,
που τα οστά τους έγιναν μάρμαρα,
που οι εβδομάδες των παθών τους διηνεκείς…
που η μνήμη τους έχει όσφρηση ή μήπως η όσφρηση έχει μνήμη;
που έχουν μνήμη που ξεσκεπάζει μικροπράγματα , αλλά σέρνουν πίσω τους ολόκληρο φορτίο….
που ηρεμούν όταν θυμούνται τους παππούδες τους και τις γιαγιάδες τους και τον κήπο τους, που βγάζει γιασεμιά, νάρκισσους, μανόλιες, αζαλέες, πιπεριές, τσουκνίδες, λεμονιές, καστανιές, ψωμόδεντρα, ….
που τους μπουκώνει η αντρειοσύνη των προγόνων τους…
που έχουν μνήμες ματωμένες , βασανισμένες, κρυμμένες βαθιά στους αιώνες,
που παγιδεύονται στο μεγάλο όνειρο ,να κάνουν τον κόσμο καλύτερο,
που σακατεύουν τα φτερά τους στο φτεροκόπημα άλλοτε της χαράς και άλλοτε της απελπισίας,
που καλούνε το πνεύμα του ψωμιού …
που σπάζανε πέτρες σε τάγμα ανεπιθυμήτων,
που έχουν Άγιο Θανατούσιο,
που με διαψεύσεις , απουσίες και συμβιβασμούς έχουν περάσει τη ζωή τους παγιδευμένοι, στο στημόνι και το υφάδι του δικούς τους αργαλειού….
που αντίκρισαν φεγγάρια αυγουστιάτικα , πορτοκαλιά σαν φλογισμένα , φεγγάρια δρέπανο, παγιδευμένα μέσα στο νερό μιας στέρνας ,να σκορπούν στην παραμικρή κίνηση , από ένα μικρό ασήμαντο κάτι που έπεφτε ξαφνικά μέσα στο φωτεινό κύκλο….
που ξέρουν ότι δεν μπορείς να χάσεις απόλυτα έναν άνθρωπο. Πάντα θα είναι μέρος της ζωής σου,
που ξέρουν ότι ο κόσμος είναι εχθρός, και οι άγγελοι ακρίτες….
που ξέρουν ότι τα αυριανά , θα κλαίνε με τα ειδωμένα…
που ξέρουν ότι οι νεκροί έχουν μια δεύτερη ζωή, στη μνήμη των αγαπημένων τους…
που μόνοι σηκώνουν το σταυρό του μαρτυρίου , μέχρι να γονατίζουν από το βάρος….
που παλεύουν στη ζωή μόνοι τους ,με τον εαυτό τους και με τα φαντάσματα της ζωής τους,
που έχουν την γλύκα της ζάχαρης στα χέρια τους και την πίκρα του θανάτου στην ψυχή τους, δίπλα δίπλα!!!
που ξέρουν ότι φύτρωνε η θάλασσα βουνά…
που ξέρουν, που αγρεύεται η αρετή,
που ξέρουν ότι τους κοιτάζει το βουνό…
που ξέρουν ότι και οι πέτρες αχνίζουν…,
που ξέρουν το σύνθημα : Μαύρο στη μαύρη φυλακή…..
που βλέπουν μακριά όσο φτάνουν τα μάτια τους και κοντά τους όσο αντέχει η μνήμη τους,
που γνωρίζουν ότι τα βάσανά τους δεν πάνε στα βουνά ή στα δέντρα. Στο μέσα τους μαζεύονται , σαν μαύρο κατακάθι. Μαύρο και φαρμακερό…..
που ξέρουν ότι οι ίδιοι είναι που τους χαλάνε ή τους φτιάχνουν τους καιρούς,
που ξέρουν ότι πριν το θάνατο υπάρχει η ζωή και οι χαρές της,
που ξέρουν σε τι ματωμένο και άδικο κόσμο ζούνε,
που ξέρουν τι μας ενώνει,
που ξέρουν ότι ο άνθρωπος και ο πόνος μαζί πορεύονται…
που ξέρουν ότι τρώει φως το κτήνος στο φεγγάρι….
που ξέρουν ότι τα παραμύθια , οι μύθοι , οι ιστορίες και οι διηγήσεις ,αλλάζουν την πραγματικότητα,
που ξέρουν ότι πρέπει να αφηγούμαστε. Να μιλάμε. Να μην έχουμε κλειστό το στόμα σχετικά με το παρελθόν. Η διήγηση των βασάνων και των δυνών λειτουργεί σαν φάρμακο και μαζί μάθημα για τους νεότερους…
που ξέρουν ότι ο χρόνος μοιάζει άπλετος κι όμως είναι τόσο λίγος. Μετρημένος στα δευτερόλεπτα….
που ξέρουν ότι η ζωή στον απάνω κόσμο , με τα χρώματα , τον ήλιο και τον έρωτα , περνάει τόσο γρήγορα ενώ η άλλη, στα σκοτάδια, είναι αιώνια…
που δεν ξεχνάνε τους παλιούς συντρόφους τους, που τους πετάγανε οι «άλλοι» , με μια τριχιά δεμένους μες στο σακί με τα γατιά , στη θάλασσα, στο πέλαγος…
που πασπαλίζουν με άχνη τα μνήματα των προγόνων τους…
που κλαίνε πνιχτά για να μην τρομάξει η ψυχή των νεκρών τους και γυρίσει πίσω,
που σκεπάζουν τους καθρέφτες των σπιτιών τους…
που ξέρουν ότι ο θάνατος δεν είναι η φθορά, αλλά η επιβεβλημένη από τις συνθήκες σιωπή. Η σιωπή του δικούς σου ανθρώπου, που τον βλέπεις αλλά δεν είναι παρών…..
που ξέρουν πόσα φεγγάρια κράτησε εκείνος ο κατατρεγμός,
που ξέρουν τι μπορούνε ή να δείξουν οι φωτογραφίες,
που ακούνε φωνές νεκρών και βλέπουν πρόσωπα και χαμόγελα απόντων,
που ξέρουν ότι τίποτα μεγάλο δεν πεθαίνει , διότι τα μεγάλα όνειρα και η αληθινή αγάπη δεν πεθαίνουν,
που μιλάνε για όλους αυτούς που αγωνίστηκαν να μην πιάσει η καρδιά τους δέρμα. Να παραμείνει η καρδιά τους ευαίσθητη κι ευάλωτη….
Δείγματα γραφής:
«Είναι ο κήπος μου /τα πράσινα κλαδιά, τα δάχτυλά μου/Είναι η ρίζα μου,/ ή όπου γης,/ή μελωδίαις ασμάτων , ή βασιλική,/ή ρίζα, ή κανελόριζα και ή φούντα της μιλιάς….
….Η φάουσα είμαι, η φθίνουσα,/το καταφαγωμένο/χτικιό φεγγάρι και χολή, πίκρα, στοιχειό, σαράκι/white chalk!white chalk!-φαρμακωμένο φως-/αποκοπή και απόξεση και σταματώ για απόψε….
….Ακούω : «Κατέβα!» και/κατεβαίνω με το φως μου/απ΄ την ουρά/ από τη γλώσσα μου της αίγλης/το προγονικό μου ωμέγα/ίσαμε το άλφα πάλι και ξανά/χάντρες νερό, ασύστολες τσουκνίδες-/έλα! ακούω, έλα!….
…..Παρθένα μου/Εσύ εσύ, όπου παθός και η ακρόαση και/ο ήχος απ΄ τα ζάρια τους, μανούλα μου οι χούφτες τους/αυτοί οι φρουροί η μοιρασιά, ο κλήρος και τα ιμάτια/τα πέντε ρουχαλάκια απ΄ όνειρο , από ουρανό/κι απ΄την αράχνη ή βάτος μας τουλούπες/στα πουλάκια , και ρίζα /ρίζα ή βελονιά, πόσα φεγγάρια κράτησε/μεταμοντέρνα κίβδηλα Bank Craps τα πειραγμένα/η μπάνγκα τους και η ζαριά που έχουν τη γνώση οι φύλακες/κι οι φυλακές φεγγάρια…….
….-Καλώς τους!/και /Αγιασθήτωσαν/Η δεξιά που ευλογεί κι η αριστερά που εκράτει / οι όχλοι που χορτάστηκαν μ΄ένα μονό ζεμπίλι /οι δώδεκα απόστολοι οι τίλλοντες τους στάχυας /οι τρίβοντες οι τρώγοντες οι ξεριζώνοντές τους /Η δεξιά με το ψωμί η αριστερά με το αίμα/η λίμνη που χερσώσαμε να έχει ο φτωχός χωράφι/ο Κηφισσός ο Ασωπός ο Ιορδάνης ποταμός….
Ο ένας ο καιρός και η μια φορά , εδώ/οι συγγενείς συγκεντρωμένοι/οι Άγιοι Ασώματοι, οι χθόνιοι τιμητές, και/υποβολέας ο βοριάς, ξερός, ο υπαίτιος αυτός-να!/τα μάτια ενέδρες,-ολονών καλωσορίσατε! θα πεί, το μοιρολόι./Κλάψατε για να κλάψουμε. Μήγαρε δεν το ξέρατε,/γέμισε ο τρόχαλος μυαλά./Τα αυριανά, θα κλαίει με τα ειδωμένα./Σάλος το αίμα και το σόι/μάρμαρο μελανό φαιό/η περιούσιά μας εσχατιά-τι μας ενώνει-/βυθίζεται έξαφνα-κορώνα μου!-μας τρώει το πουθενά….
Τα καλύτερα ποιήματα της συλλογής είναι : “Corp circles” , “Cast of thousands”, «Το πνεύμα του ψωμιού» , «Το παλτό» και «Σε σένα Αρσινόη μου , χαρίζω….».
Κατά την προσωπική μου γνώμη, η Μέλπω Γρυπάρη είναι η καινούργια Κική Δημουλά .
Η Μέλπω Γρυπάρη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες. Ζει και εργάζεται σε Αθήνα και Μύκονο.
Γράφει : Ο Κώστας Τραχανάς
Βιβλιο-παρουσίαση 